Wat is een sterrenstelsel?

Sterrenkundige en wetenschapsjournalist Govert Schilling ging in Museum Boerhaave in op de vraag wat sterrenstelsels zijn, en of er buitenaards leven bestaat. Na het college gingen de studenten nog op ruimtereis in een mobiel planetarium.

Wat is een sterrenstelsel?De lichtvlekjes die je ziet als je ’s avonds naar boven kijkt, zijn geen aparte sterren, maar een compleet sterrenstelsel. Een sterrenstelsel bestaat uit een ster, waar een of meerdere planeten omheen draaien. Onze aarde is ook onderdeel van een sterrenstelsel, de ster waar de aarde omheen draait, is de zon. In deze sterrenstelsels zweven wolken van heet gas en daarin ontstaan nieuwe sterren die aan het eind van hun leven soms uit elkaar knallen. De brokstukken en stofwolken die vrij komen bij zo’n knal kunnen door zwaartekracht bij elkaar klonteren, en als dat lang genoeg doorgaat, ontstaat er een planeet. Dit betekent dat alles waar de aarde uit bestaat, en alles wat op aarde leeft, gemaakt is van restjes sterren.

Hoe kunnen we nieuwe planeten, waar misschien wel leven op is, ontdekken?Met behulp van hele grote telescopen kunnen we op zoek gaan naar sterren die heel ver weg staan. Als je door die telescoop dan ziet dat de ster een beetje wiebelt, kan dat betekenen dat er een planeet om heen draait. Zo’n planeet noemen we een exoplaneet. De ster gaat door het ronddraaien van de planeet een beetje wiebelen. Je kan dit zelf ook uittesten door bijvoorbeeld een emmer met zand vast te pakken en rondjes te gaan draaien. Je merkt dan dat je zelf ook niet helemaal stil kunt staan, net als de ster.

Kan er buitenaards leven bestaan?Er zijn wel meer dan 100 miljard planeten buiten ons eigen sterrenstelsel. We weten al van een paar planeten dat ze op onze aarde lijken, omdat er bijvoorbeeld ook vloeibaar water is. Deze planeten zijn nu nog te ver weg om er naar toe te gaan, maar misschien dat dit in de toekomst wel mogelijk is. Het zou kunnen dat op deze planeten, net als op de aarde, wel leven mogelijk is.

Hoe zien buitenaardse wezens eruit?De kinderen mochten een tekening maken van hoe zij dachten dat een buitenaards wezen eruit ziet. Er kwamen veel verschillende tekeningen, bijvoorbeeld van buitenaardse wezens met vier armen, wieltjes in plaats van benen en maar één oog. Opvallend was dat ze allemaal toch wel een klein beetje op mensen lijken. De kans dat buitenaardse wezen echt op mensen lijken is niet zo groot. Het heeft op aarde ook een paar miljard jaar geduurd voor er meer leven was dan alleen bacteriën. De ontwikkeling tot andere soorten van leven, bijvoorbeeld dinosauriërs en mensen, is door vele toevalligheden, zoals vulkaanuitbarstingen en meteorietinslagen gekomen. De kans dat dit op andere planeten precies zo gebeurd, is dus heel klein. Als we voor het eerst buitenaards leven ontdekken, zal dit er waarschijnlijk uitzien als een soort bacteriën.

Kunnen we met buitenaardse wezens praten?Het is soms al moeilijk om met andere mensen te praten, omdat je bijvoorbeeld de taal niet begrijpt. Het wordt helemaal moeilijk als je met een varkentje wil praten, dus hoe doe je dat met buitenaardse wezens? De kans dat dit kan, is heel erg klein. Als er wezens zijn die intelligent genoeg zijn om een boodschap te sturen, kan het wel eeuwen duren voor wij die begrijpen.

Leukste vraag: Hoe kun je een ruimtewezen herkennen als die vermomd is als een mens?Dit is een beetje een enge vraag, want dan kan iedereen om je heen stiekem een ruimtewezen zijn. De kans dat dit zo is, is gelukkig maar heel erg klein. Het zou namelijk betekenen dat het ruimtewezen al een beetje op een mens moet lijken, om zich zo te kunnen vermommen. Als een ruimtewezen op een blokje hout lijkt, kan het al niet meer. Daarnaast moeten de ruimtewezens ook nog zo intelligent zijn dat ze een manier hebben gevonden om naar onze aarde te reizen, en dan ook nog eens zonder dat iemand het ziet.