Hoe woonden de Romeinen in Pompeii?

De Leidse musea geven college aan nieuwsgierige kids van 8 t/m 12 jaar op de MuseumJeugdUniversiteit. In het Rijksmuseum van Oudheden vertelde prof. dr. Eric Moormann (Radboud Universiteit Nijmegen) over de Romeinen in Pompeii.

Wat was Pompeii voor stad?De Romeinse stad Pompeii ligt in Italië, aan de Tyrreense zee, vlakbij de grote stad Napels. 20 kilometer verderop ligt een grote vulkaan, de Vesuvius. Doordat die vulkaan in 79 na Christus uitbarstte, werd Pompeii in één nacht bedolven onder een dikke laag as. Er woonden ongeveer acht- à twaalfduizend mensen in de stad. Veel van hen zagen de aswolk in de verte aankomen en vluchtten snel, maar er waren ook mensen die het niet wisten en door de uitbarsting verrast werden. De as kwam over de stad te liggen als een dik pak sneeuw, en alles dat eronder lag is bijna 2000 jaar lang bewaard gebleven. Daardoor kunnen we goed zien hoe de Romeinen daar leefden.

Wie woonden er in Pompeii?Er zijn veel portretten van de bewoners overgebleven. Bijvoorbeeld beelden, muurschilderingen of zelfs mozaïeken. Op de portretten zien de mannen en vrouwen er deftig uit, met zware toga’s. Zo’n toga is eigenlijk een groot laken, van 5 x 2 meter, maar was in die tijd het meest sjieke dat je aan kon trekken. Zoals bijvoorbeeld een pak met een das en een hoed van tegenwoordig. Maar we weten dat er ook veel slaven in de stad woonden, al zijn er van hen bijna geen spullen overgebleven. Een slaaf was eigendom van een rijke man of vrouw en mocht zelf geen bezit hebben. Niet alleen mannen en vrouwen maar ook kinderen konden slaaf zijn, en zij moesten alles doen wat hun opgedragen werd.

In wat voor huizen woonden de Romeinen daar?
Veel Romeinen woonden in flatgebouwen, ongeveer zoals we die nu ook hebben. De rijke Romeinen woonden in grote villa’s, die uit twee delen bestonden. In het ene deel waren de kamers rond een atrium gebouwd: een binnenplaats met een open dak. In het andere deel was het middelpunt een veel koeler peristylium, een zuilengang met vaak een mooie tuin. Er zijn twee soorten kamers rond deze centrale hallen gevonden: het cubiculum, de slaapkamer, en het triclinium, de eetkamer. In deze eetkamer werden drie bedden opgesteld, waar mensen op konden aanliggen. Want zo aten rijke Romeinen: ze lagen op hun linkerzij op een bed, en pakten met hun rechterhand kleine hapjes – een beetje zoals de Spaanse tapas – van een tafel . Ze gebruikten geen vork en mes!

Wat aten en dronken de Romeinen?
In Pompeii zijn veel resten van voedsel gevonden. Zo weten we dat de inwoners, net als alle Romeinen, wijn of soms ook bier dronken. Ze gebruikten regenwater, waar veel bacteriën in zaten en dat de Romeinen niet lekker vonden. Daarom lengden ze wijn of bier aan met wat water, en dronken dat bij de maaltijd. Die maaltijd was voor arme burgers en slaven heel simpel: zij aten alleen maar een soort broodpap, in het Latijn puls. De rijke Romeinen aten een stuk gevarieerder. Op schilderingen zien we allerlei groenten, vruchten, vlees en vis. Ze aten bijvoorbeeld ook vogeltjes, zee-egels, inktvissen en woelmuizen!

Hoe kon je in Pompeii uitgaan?
Er waren twee mogelijkheden: een bezoekje aan het grote badhuis, waar de Romeinen meer kwamen om gezellig te praten dan om zich te wassen, of het (amfi)theater. In het theater kon je naar toneel, muziek of cabaret gaan, en in het grotere amfitheater waren er gevechten tussen dieren of gladiatoren. Die waren heel erg populair! Winkelen vinden veel mensen tegenwoordig heel erg leuk, maar in de Romeinse tijd werd dat door slaven gedaan, of er kwam een koopman aan huis. Eethuizen waren er ook, maar die waren meer noodzakelijk dan leuk: veel mensen hadden thuis geen keuken. Omdat ze arm waren, of omdat het niet toegestaan was om in huis vuur te stoken: Romeinse flatgebouwen waren erg brandgevaarlijk!

Leukste vraag: Moest je toen ook betalen voor het theater?Nee, meestal was het theater gratis! De keizer of het stadsbestuur betaalde dan voor iedereen. Vaak waren het ook politici die betaalden, in de hoop dat alle bezoekers dan op hen zouden stemmen tijdens de verkiezinge…