De Leidse musea geven colleges aan leergierige kids van 8 tot 12 jaar in de Museum Jeugd Universiteit. In de Hortus botanicus vertelde bioloog dr. Koos Biesmeijer over bijen.Vinden kinderen bijen leuk?
‘Vooral hommels, dat zijn ook bijen, vinden ze cool: dik en harig. Een soort vliegende teddyberen. Honingbijen vonden ze interessant en ze wisten er al veel van. Bijvoorbeeld dat de vrouwtjes kunnen steken maar dat niet graag doen, omdat ze zo’n steek niet overleven. Dat er nog allerlei andere bijen zijn was voor de meesten nieuw. Het zijn wonderbaarlijke diertjes. Ze doen een soort dans om elkaar te vertellen waar nectar te vinden is. Ze kunnen niet scherp zien, maar ze zien wel kleuren die voor ons onzichtbaar zijn zoals ultraviolet. Sommige kleuren die wij wel zien, zoals het meeste rood, zien ze juist weer niet. Daardoor zien bloemen er voor bijen heel anders uit dan voor ons. Ze kunnen heel goed ruiken met hun antennes, zelfs stereo: ze ruiken precies uit welke richting een geur komt. Ze proeven met hun voeten of bloemen nectar bevatten.’
Noem eens een paar soorten bijen?
‘Je hebt bijen die alleen leven, dus niet in kolonies zoals de honingbij. Ze wonen vaak in een holletje in de grond of in een holle rietstengel. Of in een bijenhotel, als je dat ophangt; dat is een bosje bamboe of blok hout met gaatjes erin speciaal voor insecten. Ik ben net in Oegstgeest gaan wonen en ik heb zo’n bijenhotel opgehangen. Twee dagen later zag ik er al bijen in. Je hebt metselbijen, en behangersbijen – dat zijn bijen die een mooi rond stukje uit een blad snijden en daarmee hun nest bekleden. Ik had ook plaatjes van wespbijen; die bijen lijken sprekend op een wesp. Ze worden ook koekoeksbijen genoemd, omdat ze hun eieren leggen in het nest van andere bijen. Ze hebben geen haren en verzamelen zelf geen stuifmeel, maar pikken dat van andere bijen.’
Heb je haren nodig om stuifmeel te verzamelen?
‘Die zijn handig voor het transport. Ik had foto’s bij me van de speciale haren op de buik van bijen. Je zag dat er allerlei haakjes aan zaten. Stuifmeelkorrels blijven daar goed tussen hangen, vooral als die stuifmeelkorrels zelf ook weer allerlei uitsteeksels hebben. Behalve stuifmeel verzamelen bijen ook nectar, als brandstof om te vliegen bijvoorbeeld. Honingbijen slaan nectar op in de vorm van honing, andere bijen doen dat niet. Sommige kinderen vonden het zielig voor de bijen dat de imker hun honing afpakt. Maar de imker geeft er ander voedsel voor terug waar de bijen ook heel goed op overwinteren.
Maken alle bijen honing?
‘Dat doen alleen de werksters. Uit bevruchte eitjes komen vrouwtjes - heel veel werksters en een enkele koningin; uit onbevruchte eitjes komen de darren. Die darren, de mannetjesbijen, doen weinig. Ze eten en drinken, en zorgen voor bevruchting. Maar als de zwerm zich klaarmaakt voor de winter is bevruchten niet meer nodig. Dan worden de darren zonder pardon uit het nest gestoten en komen ze om. Hun taak zit erop.’
Hoe gaat het met de bijen?
‘Het gaat al jarenlang slecht met de bijen, na de winter zijn veel bijen dood. Al hebben sommige imkers helemaal geen problemen. Dat is vervelend voor ons - geen bij, geen chocolade hagelslag op brood - maar het is rampzalig voor mensen in bijvoorbeeld Afrika, die soms volledig van bijen als bestuivers afhankelijk zijn voor hun oogst. Er zijn allerlei mogelijke oorzaken gezocht. Zelfs de mobiele telefoon heeft de schuld gekregen, maar die kan het toch niet zijn; de bijen gingen al achteruit voor de mobiele telefoons gebruikt werden. Ik verwacht dat het een mix van oorzaken is: varoamijten, klimaatverandering, minder bloemen, bestrijdingsmiddelen en misschien meer. We weten het gewoon nog niet, maar we zijn hard bezig om dit op te lossen.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten