Kan ik een dino opgraven in mijn achtertuin?

Zondag 7 november 2010 gaf paleontoloog John de Vos in Naturalis een college over dinosauriërs, getiteld ‘Kan ik een dino opgraven in mijn achtertuin?’

Wat is een dinosaurus?
Dino’s zijn reptielachtigen die al jaren zijn uitgestorven. Ze leefden van zo’n 250 tot 65 miljoen jaar geleden. Dat tijdvak noemen we het Mesozoicum, met de drie periodes Trias, Jura en Krijt. Dino’s leefden op het land. Goed onthouden, want de dieren die toen in het water leefden noemen we geen dino’s! Hoewel dino’s dus reptielachtigen zijn, waren het warmbloedige dieren, net als de mens. Tegenwoordig worden steeds vaker kenmerken van zoogdieren aan dino’s toegeschreven, zoals het leven in groepen. Overal ter wereld worden dinofossielen gevonden. Dat is ook niet zo gek, want de wereld zag er al die jaren geleden heel anders uit. De werelddelen vormden als het ware een supercontinent: Pangea. In Nederland hebben miljoenen jaren geleden dus ook dino’s rondgelopen!

Betekent dat dat ik in Nederland een dinoskelet kan opgraven?
In Nederland is nog nooit het skelet van bijvoorbeeld een tyrannosaurus rex opgegraven. Wat voor skeletten dan wel? In de steengroeve van Winterswijk (waar je zelf mag zoeken!) worden regelmatig fossielen opgegraven. Zo ook ‘nothosaurus winkelhorsti’, die nog niet zo lang geleden in Naturalis te bewonderen was. Die hagedisachtige leefde in het Trias. Daarnaast zijn in Limburg, in de ENCI-groeve, fossielen te vinden. Daar is de schedel van een mosasaurus opgegraven rond 1770. Die leefde in het Krijt. Onder het bewind van Napoleon is het fossiel naar Parijs overgebracht, war het nu nog steeds te zien is. Van de Juraperiode hebben we geen lagen in Nederland.

Hoe komen dino’s aan hun naam?
Richard Owen kwam in 1841 met de naam dinosaurus. Dino betekent verschrikkelijk, saurus betekent hagedis. Lang voordat dinofossielen als zodanig werden benoemd, werd gedacht dat het de resten waren van enge monsters zoals draken. De eerste dino die werd benoemd, is de iguanodon. Het stel Mantell vond in de negentiende eeuw fossielen in Engeland, waaronder een grote tand. Die tand leek erg op die van een leguaan, hoewel eerst werd gedacht dat het de tand van een neushoorn was! De naam van deze dino is eigenlijk heel logisch: iguana betekent leguaan, odon betekent tand. In België zijn erg veel iguanodonten gevonden. In het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel zijn die skeletten te bekijken.

Hoeveel soorten waren er eigenlijk?
Er zijn te veel soorten om op te noemen. De seismosaurus was met zijn lengte van vijftig meter het grootst. De kleinste dino was de compsognathus, die ongeveer een meter groot was. De argentinosaurus was het zwaarst, deze dino woog ongeveer 100.000 kg. Er waren dino’s met stekels, zoals de ankylosaurus of de stegosaurus. Andere dino’s hadden hoorns, zoals de triceratops. In Naturalis kun je de schedel van de triceratops bekijken.

Wat aten dino’s?
Er waren dino’s die andere dino’s aten , zoals de tyrannosaurus rex. Dino’s aten vlees of planten, want ze waren dus carnivoor of herbivoor. Er bestonden geen omnivoren (alleseters). Het voedsel verteerden ze met behulp van maalstenen. Dat zijn stenen in de maag die eigenlijk de functie hebben van onze kiezen; het eten vermalen. In Naturalis liggen maalstenen in de Oerparade, bij de camarasaurus. Die mag je aanraken.

Leukste vraag: kan ik dus een dino opgraven in mijn achtertuin?
In een doorsnee Nederlandse tuin is dat lastig. Om in de goede lagen in de grond te komen, moet je kilometers diep graven. Zelfs met goede zin is dit bijna onmogelijk. Als je graag een schat wilt vinden, moet je in de steengroeve van Winterswijk zoeken.

Dit artikel is verschenen in het Leidsch Dagblad, 10 november 2010.